Açelya bahçe ve balkonların en renkli çiçekleri arasındadır. Nemli toprakları sever. Tabiatta da ormanlık alanlarda akarsu kenarlarında gölgelik yerlerde açan çiçektir. Güneş ışıklarına doğrudan muhatap olmak istemez.
Mevsimsiz açelyayım, gül/kanadım budanmış
Bütün ağlayışlarım bir mecaza adanmış
Çekilip gitmiş sular, terk edilmiş Tuna’yım
Şimdi bu viran şehrin neyine tutunayım? Zihnimde dolu-dizgin atların nal sesi var
Ağıtla düş arası buğulanmada duvar
Bir uzak ikindide herşey çözümlenecek
Bu mermer yangınında baharı bekler çiçek!
Olcay Yazıcı / Mevsimsiz Açelya
Şairler şiirlerinde biraz da kendilerini anlatır denir ya, genç yaşta kaybettiğimiz güzel insan değerli dost Olcay Yazıcı’yı
belki en iyi anlatan şiiridir.
Mevsimsiz açan bir açelya gibi sessizce aramızdan ayrıldı.
Turgut Cansever, “İstanbul’da Bahçe Kültürü” çalışmasında doğu ve batı kültürleri arasındaki anlayış ve yaşayış farkının
sanata da yansıdığını anlatır ve sanatın Batı’da seyredilmek, Doğu kültürlerinde
ise yaşanmak için üretilmiş olduğundan bahseder.
“Dünyanın güzelliklerinin korunması sorumluluğunu yüklenerek, beşer iken insan olmaya hak kazanmıştır. Allah’ın dünyadaki halifesi seviyesine yükselmiş varlık olarak bu insan kavramı, Osmanlı dönemi İstanbul’unda şehir, ev ve bahçe kültürünün belirleyicilerinden birisi olarak bahçe üslubunun oluşmasını tayin eder, diğer aslî etken ise insanın kâinat tasavvurudur.” 1
Açelya, bahçe ve balkonların en renkli çiçekleri arasındadır. Nemli toprakları sever. Tabiatta da ormanlık alanlarda akarsu kenarlarında gölgelik yerlerde açan çiçektir. Güneş ışıklarına doğrudan muhatap olmak istemez. Ama bahar ve yaz aylarında çiçeklenir. Çiçekleri gül gibi katmanlı olduğu için özellikle Karadeniz yöresinde orman gülü olarak isimlendirilir.
Pembe, kırmızı, beyaz ve turuncu renkleri en çok görülenidir. Görsel olarak çok zengin olmasına rağmen kokusuz bir çiçektir. Suyu sever. Avrupa’ya Asya’dan geçmiştir. Gösterişli bir çiçek olduğu için Avrupa’da çok tutulmuş ve birçok yeni türleri yetiştirilmiştir.
Açelyalar bir kez çiçeklenmeye başladıklarında etraflarını kaplarlar. Adeta bulunduğu ortamda genişçe bir çiçek demeti oluverirler.
Açelyanın bazı türleri kışın çiçek açarlar. Onun için şehir parklarında kış çiçeği olarak kullanılır. Açalya, Azelya olarak da söylenebilmektedir.
Genç şairlerden İlhan Kurt’un “Açelya – aşkın adı – azelya” şiirinde olduğu gibi:
Gönül toprağım aç Açelya, gönül toprağım aç. Hicranım göğü tuttu ne olur artık aç.
Heyhat, bu yazda eriyip gitti ardı sıra baharın; Yine döküldü gazeller; vakti erdi hazanın.
Oysa Azelya, hazanlar seninle eriyip biterdi. Kışlar seninle, hep seninle bahara erdi.
Açelya klasik dönem edebiyatımızda kullanılmayan bir çiçektir. Dr. Berat Açıl “Klasik Türk Şiirinde Estetik Bir Unsur Olarak Çiçekler” adlı çalışmasında “Türk edebiyatında çiçeklerden ilk söz eden eser olarak Divânü Lügati’t-Türk anılabilir”
demektedir.
“Çok iyi birer gözlemci olan klasik Türk şairlerinin doğada gördükleri veya bahçelerinde yetiştirdikleri çiçekleri estetik birer unsur olarak şiirlerinde kullanmaya nispeten erken dönemlerde başladıklarını söyleyebiliriz…
“İslam inanışına göre tüm kâinat Allah tarafından birer “ayet” işaret olmak üzere yaratılmıştır. Bundan dolayı sanatçı da yeryüzündeki bu işaretleri okumaya, anlamaya çalışmalıdır.”2
Belki bundandır Arif Nihat Asya’nın “bir bayrak rüzgar bekliyor” şiirinde çiçekleri vatan ile özdeşleştirmesi:
Geri gitsin ellerin yapma çiçekleri!
Ona oğullardan, analardan dilekler yeter.
Yazın sarı, kışın beyaz çiçekler yeter!
Kore edebiyatının önemli isimlerinden
Gim So-Vol’un dünya dillerine çevrilen Açelya Çiçekleri kitabını ve Yeni Türkü’nün Açelya şarkısını da zikretmeden geçmeyelim:
Pembe, yeşil güzelim açelya
Yakışır o başka yarınlara
Çiçeklenir, coşar ışık suyla
Kırılgandır koyu karanlıkta
Açelyalar hep hatırlatır seni bana
Kısacık ömrün işte bir soluk gibi geldi geçti Açelyam gibi hoyrat bir iklimdeydi, yeşertmedi…
1- Turgut Cansever, “İstanbul’da Bahçe Kültürü”, İstanbul Armağanı III İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, 1997
2- KlasikTürkŞiirindeEstetikBirUnsurOlarakÇiçekler BeratAçıl FSMİlmîAraştırmalarİnsanveToplumBilimleri
Dergisi sayı: 5 / 2015
